De tuinbouwsector zet over de hele breedte duurzame stappen, bijvoorbeeld op het gebied van verpakkingen, energie, gewasbescherming en substraat. Maar wie alles tegelijk aanpakt, verliest focus. Daarom moet je keuzes maken, liefst gebaseerd op feiten: met welke aanpassingen verklein ik de carbon footprint van mijn productie het meest?
Raymond Scheepens
De HortiFootprint Calculator is een middel om aan onderbouwde feiten te komen; het berekent de CO2-footprint van de hele bedrijfsvoering. Raymond Scheepens van MPS licht toe hoe de HortiFootprint Calculator werkt: ‘De kweker voert data in, die door de tool worden gekoppeld met een gestandaardiseerde, Europese rekenmethode die specifiek is opgesteld voor de tuinbouw. De rekentool vertaalt alles naar een inzichtelijke CO2-footprint, waarmee je als kweker kunt zien waar in het productieproces de grootste voetafdruk wordt gemaakt. Vervolgens kun je bepalen aan welke knoppen je kunt draaien om die voetafdruk te verkleinen en welke afwegingen daarbij horen.’
Scheepens vertelt dat MPS in 2021 met een aantal bedrijven een pilot heeft gedaan om de tool te ontwikkelen en te testen. ‘Op basis van de resultaten van de pilot ging het overgrote deel van de pilotbedrijven door met het berekenen en verbeteren van hun footprint. We hebben nu al meer dan 25 klanten die de tool gebruiken in de praktijk. Daarmee blijven we hem verder ontwikkelen’.
Roel van Schie (rechts)
Standaardcalculatie
Algemeen directeur Roel van Schie van hortensiaspecialist Sjaak van Schie haakte al vroeg aan bij de calculator: ‘Omdat wij marktleider zijn op het gebied van hortensia’s, willen we ook leidend zijn wat betreft duurzaamheid. We zitten al helemaal in de MPS-omgeving en kunnen dus aansluiten bij de HortiFootprint Calculator. Ik vind het belangrijk dat er een standaardcalculatie komt waarmee je het verduurzamingsprofiel zichtbaar kunt maken. Ik geloof dat deze tool daaraan kan bijdragen. Op een gegeven moment zijn de feiten – hoe duurzaam je produceert – belangrijker dan het verhaal: hoe doe je het echt?’
Efficiënt gegevens combineren
Scheepens vertelt: ‘Voor bedrijven die al een MPS-ABC-certificering hebben, is het gemakkelijk om aan te haken bij de HortiFootprint Calculator; circa 70 procent van de gegevens staat in dat geval al klaar. Onze datapartner LetsGrow.com verwerkt de data in een dashboard tot een analyse. Ook bedrijven die (nog) geen MPS-ABC-certificering hebben, kunnen de HortiFootprint Calculator voeden met gegevens. Dit kan via een eigen registratiesysteem of met behulp van de registratie-omgeving van MPS. Het voordeel van de laatste optie is dat de data al goed op de calculator aansluiten.’
Hij vervolgt: ‘Het registreren van allerlei gegevens kost een kweker tijd. Dat geldt natuurlijk ook voor de wettelijk verplichte registraties. En laten die nu net veel overlap hebben met wat je moet invoeren voor de HortiFootprint Calculator of voor MPS-ABC. Wij zijn ervan overtuigd dat je met de combinatie MPS-ABC en HortiFootprint Calculator de grootste efficiency bereikt op het gebied van registratie. De calculator kan ook een opstap zijn om certificatie aan te vragen, of andersom.’
Bevriezen
Van Schie kan dat beamen: ‘Wij hebben alle haalbare certificaten, zoals MPS-ABC, MPS-SQ, Grasp, MPS-GAP en MPS-ProductProof. We beschikken daarom over veel data die in de modellen van de HortiFootprint Calculator kunnen worden gebruikt. We vinden het ook leuk om op die manier bij te dragen aan verduurzaming van de tuinbouwsector, omdat deze tool kennis en inzicht oplevert. Je ziet dat sommige partijen hun verduurzamingstraject momenteel bevriezen vanwege alle onzekerheden, zoals de inflatie, duurzaamheidseisen en hoge energieprijzen; je weet niet waar je aan toe bent. Maar het gebruik van zo’n tool kan je ook meer zekerheden geven. Je ontleent er betrouwbare kennis en inzichten aan; daarmee werk je aan het vertrouwen dat je als onderneming de weg naar de toekomst kunt inslaan.’
Inzoomen
Scheepens: ‘Uit de invoer van gegevens volgt een zogenaamde impactscore: de CO2-impact per onderwerp. Voor zaken als verpakking, energie en substraat wordt aangegeven waar de impact hoog is en waar laag. De analyse wordt bovendien uitgesplitst. Zo weet je niet alleen wat de impact is van het substraatgebruik als geheel, maar ook hoe groot het aandeel daarin is van de verschillende grondstoffen, zoals kokos, veen of bark. Op basis daarvan kun je keuzes maken om de impact te verkleinen.’
Van Schie vult aan: ‘Ik zie de calculator inderdaad als een tool die sturingsinformatie oplevert, omdat je weet welke trajecten beter en welke minder goed zijn. Door veel marktpartijen erbij te betrekken, krijg je betrouwbare informatie, waarmee je ook voor de consument en de politiek een consistent verhaal hebt. De publieke opinie heeft in het verduurzamingsdebat weleens de neiging om één onderwerp te benadrukken, bijvoorbeeld dat de tuinbouw van het gas af moet. Maar daarbij ontbreekt kennis over veel factoren die ook meespelen. Het zou helpen om in zulke gesprekken een compleet verhaal te kunnen vertellen, met feiten onderbouwd, dat voor iedereen helder is. Een standaardcalculatie zoals die van de HortiFootprint Calculator draagt daaraan bij.’
Scenarioplanner
‘Om de calculator nog inzichtelijker te maken, hebben we zogenoemde scenarioplanning toegevoegd’, vertelt Scheepens. ‘Je vult bijvoorbeeld in dat je een aandeel veen wilt vervangen door een aandeel bark. Het systeem geeft dan aan wat het gevolg daarvan is voor de CO2-uitstoot. Op dezelfde manier kun je gegevens invoeren voor diverse scenario’s die je overweegt, en doorrekenen wat de impact ervan is. Samenvattend kun je met de HortiFootprint Calculator gespecificeerd zien hoe je huidige CO2-footprint is opgebouwd, en je kunt gedetailleerde scenario’s gebruiken om te voorspellen hoe je deze impact kunt veranderen. De calculator rekent precies uit wat je bereikt in termen van CO2-emissie.’
Motivatie voor verduurzaming
Het valt Scheepens op dat er vanuit de sierteelt aanmerkelijk meer vraag is naar de HortiFootprint Calculator dan vanuit de groenten- en fruitsector. ‘Vaak loopt de groenten- en fruitsector voorop in ontwikkelingen, maar in dit geval is het andersom. Waarom dat zo is, weten we niet precies.’ Voor Van Schie geldt in elk geval dat het bedrijf een voorloper wil zijn. ‘We vinden het goed om een bijdrage te leveren aan deze ontwikkelingen, omdat we zien dat het onontkoombaar is. Als een wat groter bedrijf hebben we ook de mogelijkheid om iets te kunnen bijdragen. Ik begrijp het als een klein bedrijf in eerste instantie vooral kosten ziet. Daarom vind ik dat je als leidend bedrijf ook hierin een leidende positie moet innemen. Eenmaal ontwikkeld, helpt deze standaardcalculator ook kleinere bedrijven om zichtbaar te maken welk effect hun footprint heeft en hoe ze daarop kunnen sturen. En hij levert inzichten op waarmee je de verduurzamingsslag betaalbaar kunt houden en aantrekkelijk kunt blijven voor de klant.’
Betrouwbare standaard
Een tool als deze moet betrouwbaar zijn, aldus Scheepens. ‘Daarom is HortiFootprint gebaseerd op de Europese standaard FloriPEFCR. De HortiFootprint Calculator gebruikt daarmee een geharmoniseerde rekenmethode voor de Europese tuinbouwsector om LCA-onderzoek consistent uit te voeren. We volgen dus de leidraad voor de ontwikkeling van milieufootprintregels voor productcategorieën van de Europese Commissie (PEFCR staat voor product environmental footprint category rules).’
Validatie
‘Er zal nog wel een paar jaar overheen gaan voordat deze tool gemeengoed is onder kwekers’, verwacht Van Schie. ‘Door degenen die er al aan deelnemen, worden er veel data verzameld, zodat de tool steeds beter gaat werken en betrouwbaarder wordt.’ Volgens Scheepens gaat MPS inderdaad door met de ontwikkeling: ‘Een volgende stap in de ontwikkeling van de HortiFootprint Calculator is validatie. Dit betekent dat de claims die je als bedrijf doet over je CO2-prestaties, ook onafhankelijk worden gecontroleerd. Met zo’n gewaarborgde footprint kun je geloofwaardig naar buiten treden en dat is gunstig voor de positie van je bedrijf.’
Impactcategorieën
De HortiFootprint Calculator berekent op dit moment de carbon footprint oftewel CO2-voetafdruk van de productie van een bedrijf. Deze impactcategorie is in de praktijk het belangrijkst. Er zijn in totaal zestien milieu-impactcategorieën, die samen een complete life cycle analysis (LCA) vormen. Scheepens: ‘Welke categorieën er worden toegevoegd, hangt af van de markt, waar de meeste vraag naar is. Naast CO2 verwachten we dat vooral de milieu-impact op het gebied van water, ecotoxiciteit van producten en uitvloeiing van meststoffen in water en op land belangrijk zal zijn. Voor andere categorieën, bijvoorbeeld radioactiviteit, vragen we ons af of daar voldoende vraag naar zal zijn, maar het kan ook zijn dat het over tien jaar gangbaar is om een complete LCA te doorlopen. Voor de calculator is dit geen probleem; we moeten dan alleen de betreffende gegevens implementeren en registratiedata daaraan koppelen.’
Geen schone schijn
Het is natuurlijk mooi als je weet hoe groot je CO2-footprint is, maar het moet geen doel op zich zijn. Scheepens: ‘Om te beginnen krijg je concreet en onderbouwd inzicht in de CO2-impact van je bedrijf; je hoeft dus niet af te gaan op schattingen. Je kunt daardoor bepalen hoe je echt kunt verduurzamen, zodat de CO2-uitstoot werkelijk en meetbaar daalt. Door de analyse slim te gebruiken, is het bovendien vaak mogelijk om op termijn te besparen op kosten. Je ziet nu al een patroon in maatregelen waarvan meer of minder wordt verwacht qua CO2-reductie. In de praktijk zien we vooral dat telers aanpassingen doen in het gebruik van substraat en energie om een kleinere CO2-footprint te krijgen. Het verduurzamen van verpakking en gewasbescherming is ook belangrijk, maar dat betekent in veel gevallen minder voor de CO2-uitstoot. De HortiFootprint Calculator geeft harde gegevens, de mogelijkheid om prioriteiten te stellen en handvatten om concrete stappen te zetten.’
